بوم مدل کسب و کار چگونگی ایجاد، ارائه و به دست آوردن ارزش توسط یک شرکت را تعریف میکند. این مدل به سوالاتی که برای تصمیمگیری استراتژیک و عملیاتی کسبوکار بسیار حائز اهمیت هستند، پاسخ میدهد. ایجاد یک مدل کسبوکار برای استارتاپ یا محصول شما به معنای شناسایی مشکلی که قصد حل آن را دارید، بازاری که به آن خدمت میکنید، سطح سرمایهگذاری مورد نیاز، محصولاتی که ارائه میدهید و چگونگی تولید درآمد است.
بوم مدل کسب و کار (به انگلیسی: Business Model Canvas یا به اختصار BMC) یک طرح کسب و کار را در قالب ساختاری منظم و جامع ارائه میدهد. این بوم دارای 9 عنصر است که در کنار یکدیگر چشماندازی منسجم از عوامل کلیدی محرک یک کسب و کار را تشکیل میدهند. این عناصر عبارتاند از:
- بخش مشتریان: شناسایی مخاطبان هدف و نیازهای آنها.
- ارتباط با مشتریان: نحوه برقراری ارتباط با مشتریان و حفظ آنها.
- کانالها: راههای توزیع محصولات یا خدمات به مشتریان.
- ارزش پیشنهادی: توضیح در مورد ارزشی که برای مشتریان ایجاد میکنید.
- فعالیتهای اصلی: فعالیتهای کلیدی که برای ارائه ارزش به مشتریان انجام میدهید.
- شرکای کلیدی: همکاران و منابعی که به کسبوکار کمک میکنند.
- منابع اصلی: منابع مورد نیاز برای اجرای کسبوکار.
- جریان درآمدها: نحوه کسب درآمد از مشتریان.
- ساختاربندی هزینهها: مدیریت هزینهها و مشخص کردن ساختار هزینههای کسبوکار.
بوم مدل کسبوکار به عنوان یک ابزار مدیریتی، به شما کمک میکند تا ایده کسبوکارتان را به صورت یک نقشه کلی تجسم کنید و از طریق آن، مسیری منطقی برای توسعه و بهینهسازی کسبوکار خود ایجاد کنید. این ابزار به همه کسانی که به دنبال رشد کسبوکارشان هستند، مفید است و میتواند به عنوان یک نقطه شروع جهت تصمیمگیریهای استراتژیک و عملیاتی مورد استفاده قرار گیرد.
انوع مدل های فعالیت کسب و کارها:
- مدل خردهفروشی (Retailer):
- خردهفروشان آخرین پیوند در زنجیره تأمین هستند. آنها محصولات را مستقیماً به مصرفکنندگان از طریق فروشگاههای فیزیکی، پلتفرمهای آنلاین یا ترکیبی از هر دو عرضه میکنند. این مدل شامل فروشگاههای فیزیکی، سوپرمارکتها و وبسایتهای تجارت الکترونیکی است.
- مدل تولیدکننده (Manufacturer):
- تولیدکنندگان مواد خام را به محصولات نهایی تبدیل میکنند. آنها تولید، کنترل کیفیت و توزیع را انجام میدهند. این دسته شامل تولیدکنندگان خودرو، شرکتهای الکترونیکی و کارخانههای تولیدکننده می باشند.
- مدل هزینه برای خدمات (Fee-for-Service):
- در این مدل، کسبوکارها هزینهای مشخص برای خدمات خاص دریافت میکنند. این مدل معمولاً در خدمات حرفهای مانند شرکتهای حقوقی، حسابداری و مشاوره استفاده میشود.
- مدل اشتراکگذاری (Subscription):
- در این مدل شرکتها محصولات یا خدمات را به صورت دورهای ارائه میدهند. مشترکین هزینهای منظم (ماهیانه یا سالیانه) پرداخت میکنند تا به محتوا، نرمافزار یا سایر پیشنهادها دسترسی داشته باشند. مثالها شامل سرویسهای استریمینگ مانند نتفلیکس و سرویس های اشتراکگذاری مانند آپارات از این دسته هستند.
- مدل بستهبندی (Bundling):
- کسبوکارها محصولات یا خدمات مختلف را با هم بستهبندی کرده و به عنوان یک بسته ارائه میدهند. این مدل میتواند ارزشی برای مشتریان ایجاد کند و فروش را افزایش دهد و شامل شبکه های تلویزیون کابلی و مجموعههای نرمافزاری (مانند Microsoft Office) است.
- مدل محصول به عنوان خدمت (Product-as-a-Service):
- به جای فروش محصولات به صورت کامل، شرکتها آنها را به عنوان خدمت ارائه میدهند.
- مدل اجارهای (Leasing):
- اجاره به مشتریان امکان استفاده از داراییها (مانند تجهیزات، خودروها یا ملک) بدون خرید آنها را میدهد.
- مدل فرانچایز (Franchise):
- فرانچایزورها لایسنسها را به فرانچایزها میدهند تا تحت نام آنها فعالیت کنند.
برای موفقیت در کسبوکار، مدلهای منطبق با نیازهای مشتریان، قیمتگذاری رقابتی و کنترل هزینهها ضروری است. بهروزرسانی و تطبیق مدل کسبوکار نیز برای پیشرفت در محیط بازار پویا ضروری است.